Łukasz Kiełbowicz
Tarnowiecka Wolna Kompania
spisane 31.V.04, HTML 2.VI.04

Typowy XIII wieczny męski strój cywilny obejmował następujące elementy (uszeregowane według kolejności ich kompletowania przez nowicjuszy):


1. Koszula - Koszula wraz z gaciami stanowi bieliznę w średniowieczu. Należy więc pamięteć, że noszenie samej tylko koszuli, bez ubrania wierzchniego może być w niektórych kręgach uznane za chodzenie w samej bieliźnie!
koszula w Biblii Maciejewskiego
Koszula powinna być luźna, długość - do połowy uda lub dalej, rękaw może być zarowno długi, jak i krótki - wedle uznania. Bialy, kremowy, lekko żółty len.
Podstawowy krój koszuli przedstawiony jest na rysunku nr.2 Widać tu koszulę wykonaną z dwóch dużych (przód i tył), oraz dwóch małych (rękawy) prostokątów. Ilość materiału jaki należy kupić to A+B, gdzie A to długość od ramienia dotąd dokąd ma sięgać koszula. B to długość rękawa od końca ramienia.
podstawowy krój koszuli (Luckass)
Koszula może być zmodyfikowana przez wszycie rękawów lekko pod skosem, dodaniu klinów pod pachami, wykrojenie rękawów lekko zwężających się ku dłoniom czy dodanie sznurowanego lub nie rozcięcia pod szyją. Przedstawiono to na poniższym rysunku:
Modyfikacje koszul (M. Gutowska-Rychlewska - "Historia Ubioru")


2.Gacie - Gacie to druga, dolna :) część bielizny. Wykonuje się je dość szerokie, aby nie uciskały, do kolan lub nawet dłuższe. Biały, kremowy, lekko żółty len. Nogawki mogą być rozcięte od środka, lub nie. Jeżeli nie są rociąte można zastosować troczek - sznurek bądź pasek materiału, którym obwijamy nogę, aby gacie się nie plątały, przeciągamy przez dziurkę w pasie, i dowiązujemy nogawice. Przedstawiono to na rysunku nr.4 Sznurek (tu zaznaczony na niebiesko) obwija nogawkę, ściskając materiał, aby dalo nałożyć sie obcisłą nogawicę. Następnie przewlekany jest w pasie i czeka na dowiązanie do niego nogawicy.
Gacie z jednym troczkiem (Luckass)
Można także zastosować oddzielne troczki do przewiązania nogawek, i przywiązania nogawic, co widac na poniższym rysunku:
Gacie z dwoma troczkami (Autor nieznany)
Gacie związywane są w pasie za pomocą rzemienia, sznurka czy innego podobnego "narzędzia". Można zastosować kanalik przez który przewleczony jest sznurek, można też wiązać na wierzchu. Na kolejnych rysunkach przedstawione są kroje gatek, jak również gotowe wyroby.



3.Nogawice - nogawice najprościej opisać jako wysokie skarpety, ze stopami bądź nie, sięgające po pachwiny. Albo jako same nogawki od spodni. Obcisłych spodni dodajmy. Nogawice powinny być wykonane z wełny, a najlepiej jeśli miały by jeszcze lnianą podszewkę, przynajmniej do kolan - milej się chodzi, i są trwalsze. Nogawice w XIII wieku pokrywają całą nogę, a u góry mają wypustkę, przez którą przeciąga się wspomniany sznurek od gaci i przywiązuje.
Nogawice i gacie w Bliblii Maciejewskiego

Poniżej kilka wykrójów nogawic.



4. Cotte - To strój wierzchni, nakładany na koszulę. Wykonany jest z lnu, bądź wełny na podszewce. Długość do kolan, do połowy łydki, do kostek - zależna od stanu, im bogatszy właściciel, tym dłuższe cotte. Cotte szyje się zasadniczo bardzo podobnie jak koszulę, tylko od pasa w dół wszywa sie kliny, które mają za zadanie rozszerzyć cotte, i sprawić, że materiał będzie się marszył. Zasadniczą cechą cotte jest bowiem doppasowanie (nie obcisłosć) w klatce piersiowej, a szerokość od pasa w dół. Rękawy natomiast jak widać na zamieszczonych rycinach z Biblii Maciejewskiego są szerokie pod pachami, do łokci, a następnie bardzo wąskie.
Krótkie i długie cotte w Biblii Maciejewskiego

Można tu zastosować kilka guzików na nadgarstku na które cotte będzie zapinane, bądź metodę ultra historyczną, czyli zaszywanie rękawów na sobie, bo ubraniu cotte. Poniżej schemat wykonania, liczba klinów może być większa - świadczy to także o bogactwie posiadacza cotte - obwód stroju u dołu może wynosić nawet ponad 2 metry!.


5.Buty - Wykonane powinny być z grubej (ok. 2mm) skóry, ze skórzanymi podeszwami. Dopuszcza się buty klejone, choć nie zaleca się ich :) Poniżej zdjęcia modelu odpowiego na XIII wiek. Ogólnie w interesującym nas okresie używano obuwia do kostek bądź 1/3 łydki, rzadko spotykało się dłuższe egzemplarze. Przód buta, tzw. nosek jest spiczasty (trójkątny).
Buty średniowieczne (link do strony www)


6. Nakrycia głowy:
a) Czepek płócienny - tzw. plemiór :). Wszyscy w nich wglądają jednakowo głupio :) Ale patrząc na źródła, było to niesamowicie popularne nakrycie głowy w omawianym okresie. Szyje się je z płótna lnianego, kolor biały lub lekko kremowy. Wykonanie sprowadza sie do wycięcia dwóch półkul i zszycia ich ze sobą, aby całość przypominała to co na obrazkach:

b) Kaptur: W XIII wieku używano głównie takich kapturów jak na zdjeciu poniżej. Dłuższe ogony charakterystyczne są dla wieku XIV. Wykonuje się go z wełny, konieczna jest podszewka w kontrestowym kolorze. Wykonanie to podobnie jak przy czepku, wycięcie dwóch takich samych kawałków i zszycie ich razem. Kaptur może być zmodyfikowany przez wycięcie dolnej krawędzi w ozdobne zęby, liście itp.


c) Kapelusz słomiany: Po prostu kepelusz wykonany ze słomy. W Biblii Maciejewskiego często występuje wzór podobny do tego ze zdjecia: